Niekiedy praktyka polskiej skarbówki ociera się o pojęcie kabaretu. I nie jest to żadne „ani mru, mru”, raczej „kabaret skeczy męczących”. W tym kręgu, od lat, obraca się tematyka opodatkowania PIT świadczeń nabytych nieodpłatnie. Powodem jest fatalnie skonstruowany przepis – art. 20 ust. 1 ustawy o PIT. W ramach rozbudowanej twórczości fiskalnej ustalono wiec, że wśród źródeł należności budżetowych mogła znaleźć się kwota umorzona czytelnikowi, gdy biblioteka rezygnuje z nałożenia kary za przetrzymywanie wypożyczonej książki.
To nie żart – faktycznie, fiskus próbował opodatkować umorzone kary biblioteczne. W tym celu Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach, 21 stycznia 2015 r. wydał interpretację nr IBPB II/1/415-874/14/ASz. Zapisał w niej, że korzyści jakie osiąga dłużnik z tytułu umorzenia opłat za przetrzymywanie wypożyczonych książek stanowią dla niego realne przysporzenie majątkowe, a tym samym przychód podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Biblioteka powinna takiemu czytelnikowi wystawić czytelnikowi PIT-8C.
Skarbówka wydała więcej niż jedną interpretację tej treści. Były one chętnie publikowane również w prasie specjalistycznej.
Opis zdarzenia fiskalnego przedstawiał się następująco:
Biblioteka „zgodnie z obowiązującym wewnętrznym Regulaminem Udostępniania Zbiorów, pobiera od czytelników kary za przekroczenie terminu zwrotu książek oraz innych materiałów bibliotecznych.
Należność za przetrzymywanie materiałów bibliotecznych jest rodzajem opłaty i możliwość jej pobierania wynika z art. 14 ust. 2 pkt 4 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach. Natomiast wysokość opłat wynika z w/w Regulaminu Biblioteki Publicznej. W ustawie o bibliotekach należność za przetrzymywanie materiałów bibliotecznych jest określona jako „opłata za niezwrócenie w terminie wypożyczonych materiałów bibliotecznych”, która w Regulaminie Wnioskodawcy nazwana jest karą.
Zdarzają się sytuacje, w których czytelnik występuje do Dyrektora z prośbą o częściowe lub całościowe umorzenie tej kary. Decyzja o umorzeniu podejmowana jest na indywidualny wniosek czytelnika. Wniosek ten podlega zaopiniowaniu przez Kolegium Biblioteczne, powołane jako organ doradczy Dyrektora. Po zaopiniowaniu wniosku, umorzenie kary z tytułu przetrzymywania materiałów bibliotecznych dokonywane jest na podstawie ostatecznej decyzji Dyrektora tylko w uzasadnionych przypadkach.”
Wobec takiego obrazu rzeczy, niekorzystna dla biblioteki i czytelników interpretacja, jednak nie ostała się.
Minister Finansów skorzystał bowiem z prawa/obowiązku zmiany własnych, bądź co bądź, interpretacji, gdy stwierdzi, że są sprzeczne z prawem.
Takowoż pismem z 15 czerwca 2015 r. nr DD3.8222.2.239.2015.IMD uchylono interpretację dyrektora katowickiej izby i orzeczono, że w opisanym stanie faktycznym PIT nie występuje.
Tym razem, zdaniem fiskusa „zastosowanie w stosunku do osoby fizycznej instytucji umorzenia przez uprawniony do tego organ, nie zawsze oznacza, powstanie po jej stronie przychodu w rozumieniu przepisów ustawy (…) W stanie faktycznym opisanym we wniosku, umorzenie kwoty kary za niezwrócenie w terminie wypożyczonych materiałów bibliotecznych nie jest powiązane z otrzymanym uprzednio przez podatnika świadczeniem, zatem w tym przypadku u osoby tej nie powstanie przychód w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.”
Innymi słowy: Przychód z nieodpłatnego świadczenia występuje, gdyby danej osobie umorzono obowiązek zapłaty za coś, co uprzednio świadczono na rzecz beneficjenta (np. klientowi sklepu umorzono zapłatę za sprzedane towary). Skoro umorzono karę – nie była ona zapłatą za cokolwiek – zwolnienie z niej nie stanowi więc przysporzenia majątkowego.
Zaiste – jest to sposób myślenia mocno naciągany, a przez to niebezpieczny wobec sytuacji, które przez analogię można by tu przedstawić (np. skutki bezpodstawnego wzbogacenia z kodeksu cywilnego).
Akt interpretacyjnej łaski wobec klientów bibliotek budzi zdecydowaną radość, Jednak nadal jest widoczne dla przeciętnego obserwatora, że organy podatkowe nie wypracowały jasnych kryteriów ustalania wobec kogo i w jakich warunkach występuje, opodatkowany podatkiem dochodowym, przychód ze świadczeń nieodpłatnych. Ot choćby – do końca nie wiadomo, na jakich podstawach i czy w ogóle nie jest przychodem PIT sama tylko możliwość nieodpłatnego wypożyczenia książki z biblioteki.